Bezoekers van de grote stadions van Nederland kennen dit fenomeen. Of je nu naar de Kuip gaat, de Arena of het Philips stadion. Of Lowlands, Pinkpop, de HMH of Ahoy. Zodra de venue vol loopt is er geen bereik meer. Niet via 3G en niet via wifi. De leukste foto's uit het stadion staan altijd 's avonds online of zijn van journalisten. Dit tot grote ergernis van fans en bezoekers. Je betaalt veel geld voor een ticket en je kan je ervaring niet eens delen met je vrienden. En het lijkt zo simpel, tegenwoordig is er bijna overal goed 3G bereik (en je hoort al over 4G) en wifi is werkelijk overal en gratis. Vijf vragen en antwoorden.

En in de kuip geen bereik met tmobile

— Edwin(@Edwinvo) mei 8, 2011

Waarom heb ik geen bereik in stadions?
Het korte antwoord is: het is lastig, duur en heeft geen prioriteit.

Lastig omdat mobiele netwerken (lees 3G) niet ingericht zijn op tienduizenden mensen op zo'n kleine oppervlakte. Lastig omdat stadions vaak van beton en staal zijn en daarmee bereikbaarheid nog verder verlagen. Lastig omdat iedereen op hetzelfde moment wil delen (doelpunt). Maar ook lastig omdat de groei in mobiele data zo extreem is dat er bijna niet tegen op te voorspellen is, laat staan tegen op te bouwen. Op elk moment tijdens een wedstrijd is tegenwoordig 25% van het aantal mensen in een stadion mobiel online (of wil dit zijn, als er geen bereik is). Daarnaast is er een omslag aan het komen: van download (uitslagen, nieuws), naar upload (foto op Facebook zetten). 

Het is extreem duur om deze hoeveelheden data te verwerken. Voor KPN, Vodafone en T-Mobile betekent dit meer masten neerzetten. Masten die een keer per twee weken zo intensief gebruikt worden. Dus wordt naar de eigenaar van de venue gekeken. Maar zelfs voor stadions die al aan een glasvezelnet verbonden zijn, gaat het om flinke investeringen. Denk aan ettelijke honderdduizenden euro's. En dat zijn alleen de ontwikkelkosten. Vervolgens zijn er de kosten van het data-transport en de kosten van het onderhouden en vooral updaten van het netwerk. Het is crisis, zeker in de sport en muziek is er op dit moment niet zo veel geld.

Ook is er geen prioriteit bij de managers van de venues of de clubs/programmeurs. Deels is dit puur conservatisme, vaak op het belerende af: men komt "toch voor de wedstrijd en niet om met zijn iPhone te spelen". Daarnaast ervaart men een commerciële bedreiging: mediarechten zijn verkocht en video's online (zeker realtime) concurreren daarmee. Eenzelfde gedachte leeft bij de kaartverkoop. Het belang van social media en realtime ervaringen kunnen delen is bijna nihil in de Nederlandse sport- en eventwereld.

Waarom moet een stadion bereik hebben?
Events zonder bereik zullen op korte termijn klanten gaan verliezen. Voor de grote clubs die bijna altijd uitverkopen met seizoenkaarten lijkt de probleem nog niet zo groot. Maar voor events, concerten en wedstrijden die afhankelijk zijn van losse kaartverkoop zal het steeds meer een factor van belang worden bij de keuze. Net als bereikbaarheid in de fysieke wereld (parkeerplaatsen en OV), zal bereikbaarheid online een essentieel onderdeel worden van het keuzeproces.

Ook is er gewoon geld te verdienen met dit bereik: er kan extra content verkocht worden en meer merchandising. Zelfs verkoop van drankjes en snacks begint te komen via apps. Mits goed georganiseerd, betreft dit vaak extra omzet. Dan zijn er nog echt nieuwe diensten als gaming (en betting) en mobiel betalen. Dit maakt ook spelaanbieders en banken tot potentiële mede-investeerders. 

Daarnaast hebben de clubs belang bij de mediawaarde die de social media opleveren. Dit betreft niet zo zeer de traditionele business van verkoop zoals hierboven, maar vooral de business van relaties: met de fans en via de fans met de sponsors. Het bereik van alle fans in het stadion die actief zijn op social media loopt snel in de miljoenen. Dit bereik en deze betrokkenheid bij de teams of artiesten wordt op dit moment nog nauwelijks gebruikt voor sponsoring. Zie hiervoor mijn artikel over crowd sponsoring.

Een laatste, niet onbelangrijke reden, bereik is nodig voor de hulpdiensten en veiligheid. Geen bereik betekent ook geen overzicht, geen contact met mensen of plekken waar de hulpdiensten niet kunnen komen. Gewoon gevaarlijk dus.

Hoe dan wel?
Als eerste is het natuurlijk logisch dat T-Mobile, Vodafone en KPN “gewoon” investeren in hun netwerk. Denk aan meer toegangspunten of meer bandbreedte of zelfs de invoering van de nieuwe 4G technologie (opvolger van 3G). De groei van de investering in het mobiele internet netwerk was bij T-Mobile in 2011 20% meer t.o.v. 2010, bij KPN 1,5% en bij Vodafone 20%. De groei van het gebruik van dit netwerk bedroeg 80%, een percentage dat de komende jaren alleen maar zal stijgen. Dus de bal ligt in eerste instantie bij de telecom providers. Reken echter voorlopig nog niet op 4G. Hiermee wordt in Nederland voorlopig alleen nog maar getest, in tegenstelling tot Scandinavië en enkele grote steden in de Verenigde Staten.

Dus zal het vooral van de beheerders van de venues moeten komen en lijkt meer wifi acces points (hotspots) de meest voor de hand liggende optie. Cisco heeft hier een speciaal product ontwikkeld dat al op enkele plekken in de Verenigde Staten werkt en in het stadion van Real Madrid in ontwikkeling is. Hierbij wordt in feite het hele stadion vol gehangen met acces points, zoals dit nu al vaak het geval is in de persruimtes. Het aantal toeschouwers per acces point is echter beperkt en elke extra acces point kost geld. Investeringen lopen snel richting €600.000 voor een groot voetbalstadion. Die dus gedragen moeten worden door de club, de sponsors van de club of de venue zelf (of een combinatie van de drie). 

Een tussenoplossing waarbij een slim samenspel is tussen het mobiele netwerk en het netwerk in het stadion is er ook. Ze heten Distributed Antenna Systems (DAS) en versterken het mobiele netwerk op een bepaalde locatie, zoals een stadion. 

Hoe is het nu geregeld?
Een rondje langs de velden leert dat wifi voornamelijk beschikbaar is voor de pers. Dit geldt voor zowel de Arena als het Philips Stadion (in de Kuip in beperkte mate), maar ook voor evenementen als Lowlands of event locaties zoals Ahoy. Veel locaties overwegen op dit moment om wifi ook uit te breiden naar de business units of VIP-ruimtes. PSV, dat zelf eigenaar is van het stadion, gaat dit proberen volgend jaar te realiseren. KAA Gent zal in haar nieuwe stadion 140 persmensen van Wifi voorzien en biedt tot 1.500 zakelijke klanten optioneel eenzelfde service aan. Feyenoord “staat onder aan de ladder” en probeert vooral te voldoen aan de internationale eisen, zodat er interlands in de Kuip mogelijk blijven. KPN heeft al hoofdsponsor van de KNSB natuurlijk een bijzondere positie. Toen zij hoofdsponsor werd, heeft KPN in Thialf 24 acces points opgehangen waarmee 600-800 mensen, gratis (!), gebruik kunnen maken van wifi. Dat lijkt nu nog voldoende, maar KPN monitort dit constant en sluit extra investeringen niet uit. Daarnaast heeft KPN ook extra in het 3G netwerk geïnvesteerd. Ahoy biedt via KPN voor €25 toegang tot de wifi aan voor een ieder die dit wil betalen en ziet nog geen aanleiding om hierin verandering te brengen.

Hoe lang gaat het nog duren?
Zoals hierboven blijkt, zet markt in Nederland kleine stapjes. In de Verenigde Staten is men deze fase al voorbij. Daar is duidelijk dat niet investeren geen optie meer is. De leagues (zoals NBA en MLB) nemen zelfs het voortouw. Hier zegt de Arena het eerste smart stadium van Nederland te willen worden. Maar veel meer dan het feit dat ze in een “agile” ontwikkelingsproces zitten en samenwerken met Cisco aan meer wifi is nog niet bekend.

Mijn voorspelling is daarom ook dat het de komende tijd in de stadions alleen nog maar slechter gaat worden. Het aantal Nederlanders met een smartphone ligt nu rond 50% en zal nog verder toenemen. Het gebruik van de smartphones en vooral de upload van data zal in sommige modellen zelfs met 1800% (!) groeien de komende vijf jaar. 

Echte verandering zal pas komen als relatief grote organisaties zich hiermee gaan bemoeien. Denk hierbij aan overkoepelende organisaties zoals de Eredivisie, de KNVB of NOC*NSF of andere marktpartijen zoals Mojo, Ticketmaster of Libema. Maar ook Olympisch Vuur zou zich in deze moeten roeren. Het speerpunt ‘economische impact’ draait voornamelijk om innovatie. Een uitgelezen kans dus.

Wie pakt de handschoen op? Dan neem ik mijn iPad mee...