Op 8 oktober 2015 maakte de Ethische Commissie van de FIFA bekend dat voorzitter Sepp Blatter en vice-preses Michel Platini met onmiddellijke ingang voor een periode van 90 dagen zijn geschorst en zich gedurende die periode verre van nationale of internationale voetbalactiviteiten dienen te houden. Een gang van zaken die om een juridische toelichting vraagt.
Verkiezingen
Het was 29 mei 2015 toen Sepp Blatter werd herverkozen als president van de FIFA, daags nadat de FBI het hoofdkwartier van de FIFA binnenviel om bewijs te vergaren dat officials van de wereldvoetbalbond zich schuldig hebben gemaakt aan corruptie bij onder meer de toewijzing van de WK’s van 2018 (Rusland) en 2022 (Qatar). Liet Blatter zich op 29 mei 2015 ondanks de inval gewoon bejubelen als herkozen president, enkele dagen later gaf hij te kennen toch af te zien van een vijfde termijn als voorzitter van de FIFA, een beslissing die UEFA-preses Michel Platini toejuichte. Niet lang daarna stelde Platini zich zelf kandidaat voor het presidentschap van de FIFA, waar hij al een bestuursfunctie bekleedt. Platini deed dat met gevoelige woorden waarin hij aangaf zijn eigen toekomst te hebben afgewogen tegen de toekomst van het voetbal: alles in het belang van het voetbal, was zijn credo. Platini achtte zichzelf dus de right man for the job om de FIFA van binnenuit te hervormen. Toch was het blazoen van Platini op dat moment al allerminst onbesmet. Verscheidene media brengen de Franse oud-topvoetballer namelijk al ruime tijd in verband met de dubieuze omstandigheden rondom de toewijzing van het WK 2022 aan Qatar.
Betaling
In september 2015 kwamen Blatter en Platini opnieuw onder vuur te liggen nadat de Zwitserse autoriteiten en de Etische Commissie van de FIFA aankondigden onderzoek te doen naar een betaling van Blatter aan Platini van circa 1,8 miljoen euro. Geld dat Platini in 2011 ontving en waar hij naar eigen zeggen contractueel recht op had voor werkzaamheden die hij in de periode 1999 en 2002 voor de FIFA zou hebben verricht. Deed de ongebruikelijke betalingstermijn van negen jaar al wat wenkbrauwen fronsen, ook bleek deze miljoenenafspraak niet schriftelijk te zijn vastgelegd maar onderdeel te zijn van een zogenoemde gentlemen’s agreement.
Schorsing
De berichtgeving ging vrijwel naadloos over in de bekendmaking van de Ethische Commissie van de FIFA dat Blatter en Platini beiden een schorsing (of: provisional ban) zijn opgelegd van minimaal 90 dagen en de voetballerij in ieder geval voor die periode met rust zullen moeten laten. De schorsing vindt volgens de officiële lezing zijn grondslag in het feit dat de Ethische Commissie onderzoek doet naar gedragingen van beide heren. Al zijn details vanwege vertrouwelijkheid niet prijsgegeven, de algemeen heersende opvatting luidt dat de ontdekking van de opmerkelijke betaling van Blatter aan Platini het startsein gaf voor het onderzoek.
Sindsdien staan de heren van het ‘herenakkoord’ elkaar naar het leven. Blatter geeft Platini de schuld voor de toewijzing van het WK 2022 aan Qatar en verwijt hem feitelijk de hele FIFA-crisis. Platini meent op zijn beurt dat Blatter hem ‘politiek kapot wil maken’. Beiden ontkennen schuld te hebben aan enig onoorbaar gedrag. Toch achtte de Ethische Commissie van de FIFA zich bevoegd om de betrokkenen te schorsen. Waar zij die bevoegdheid aan ontleent?
Code of Ethics
De bevoegdheden van (internationale) sportbonden ten opzichte van officials en sporters vloeien over het algemeen voort uit een keten van contracten en reglementen. In het geval van Blatter en Platini, beiden FIFA-officials, geldt dat zij zich contractueel gebonden hebben aan de FIFA-statuten. Artikel 7 van de FIFA-statuten schrijft voor dat “the bodies and Officials must observe the Statutes, regulations, decisions and Code of Ethics of FIFA in their activities”. En zo zijn Blatter en Platini als FIFA-officials dus onder meer gebonden aan de Code of Ethics, een interne regeling van de FIFA die bijvoorbeeld bepaalt dat personen die aan de code gebonden zijn elke situatie dienen te vermijden die kan leiden tot een tegenstrijdig belang (art. 19). Verder biedt de code strenge regels ten aanzien van het aanvaarden van giften of andere voordelen – dat mag namelijk alleen als het gaat om voordelen of giften van slechts symbolische waarde, zij geen invloed hebben op het functioneren van de ontvanger en niet strijdig zijn met de verplichtingen van de betrokkene of de belangen van de FIFA (art. 20).
Voorlopige maatregelen
De Ethische Commissie van de FIFA ziet toe op de naleving van de Code of Ethics. De Ethische Commissie bestaat uit een onderzoekskamer en – vrij vertaald – een rechtsprekende kamer. De onderzoekskamer heeft de discretionaire en onafhankelijke bevoegdheid om potentiële schendingen van de Code of Ethics te onderzoeken. Als er sprake lijkt te zijn van een inbreuk, maar een beslissing naar aanleiding van het onderzoek te lang op zich zal laten wachten, kan de voorzitter van de onderzoekskamer of degene die het onderzoek leidt, de voorzitter van de rechtsprekende kamer vragen voorlopige maatregelen te treffen, zoals een schorsing of provisional ban (art. 83). Die maatregel geldt voor maximaal 90 dagen en kan in uitzonderlijke gevallen worden verlengd met een termijn van maximaal 45 dagen.
In het geval van Blatter en Platini heeft de Ethische Commisse van deze bevoegdheid gebruik gemaakt. Wat zegt dat over de zaak zelf? Lang niet alles, maar wel iets. Zoals gezegd kan de bevoegdheid tot het nemen van voorlopige maatregelen alleen worden ingezet als er al sprake lijkt te zijn van schending van de Code of Ethics, maar een definitieve beslissing daarover te lang op zich zal laten wachten. De Ethische Commissie moest dus in ieder geval al voldoende redenen hebben om aan te nemen dat Blatter en Platini mogelijk in strijd met de ethische regels van de FIFA hebben gehandeld. Daarnaast meende de Ethische Commissie dat acuut ingrijpen vereist was, wat iets prijs geeft over de ernst die het mogelijke vergrijp van de beide heren wordt toegedicht. De interventie van de Ethische Commissie geeft bovendien een signaal af van een zero tolerance policy als het gaat om (de schijn van) corrumperend gedrag van officials: ook zwaargewichten als Blatter en Platini ontspringen de dans niet (langer).
Hans-Joachim Eckert (rechts) is voorzitter van de rechtsprekende kamer van de Ethische Commissie.
Scepsis
Elke drang om corruptie uit de FIFA te verdrijven valt wat mij betreft toe te juichen. Tegelijkertijd blijft er reden tot enige scepsis. Want was het niet juist de voorzitter van de rechtsprekende kamer van de Ethische Commissie, Hans-Joachim Eckert, die het corruptierapport van onderzoeker Michael Garcia eind 2014 met een milde samenvatting af probeerde te doen? De onderzoeker zelf kon zich in die milde samenvatting niet vinden en stapte zelfs op. Onder druk beloofde de FIFA toen alsnog het hele rapport openbaar te maken, iets wat tot op de dag van vandaag nog niet is gebeurd. Als de Ethische Commissie wil laten zien de strijd tegen corruptie serieus te nemen, zou zij er goed aan doen het Garcia-rapport zo snel mogelijk in zijn geheel te publiceren.
Onschuld tot schuld bewezen is
Wat Blatter en Platini betreft moet blijken hoe heet de soep uiteindelijk gegeten zal worden. Een nieuw ijkpunt dient zich aan als de schorsing van 90 dagen er straks op zit. Wordt de schorsing niet met 45 dagen verlengd, dan is het de vraag of de Ethische Commissie de zaak rond kan krijgen. Tenzij de zaak tegen die tijd al rond is natuurlijk.
In de tussentijd wordt de publieke opinie snel gevormd. Juist in mediagevoelige zaken als deze past dan ook een belangrijke noot. Want hoe unheimisch het gevoel ook is dat het ‘miljoenenakkoord’ tussen de FIFA-officials teweegbrengt, ook voor Sepp Blatter en Michel Platini geldt de zo fundamentele presumptie van onschuld totdat het tegendeel bewezen is.
Iedereen wil een ‘schone’ FIFA, en terecht, maar een FIFA die de fundamentele rechtsbeginselen in acht neemt, is even belangrijk.
Foto: AGIF / Shutterstock.com - Flickr (CC) Primeministergr - Video CNN