In 1997 werd de Elfstedentocht voor het laatst verreden. Inmiddels groeien generaties op die het oer-Hollandse sportevenement nooit hebben meegemaakt. Om ervoor te zorgen dat het ijskoude spektakel niet in de vergetelheid raakt, laat Musical De Tocht de magie van de Elfstedentocht weer tot leven komen. Beewan Sports Experience ontwerpt de hospitalitybeleving van het Friso Theater in Leeuwarden en draagt daarmee bij aan de ultieme Elfstedentocht-ervaring.
Foppe van der Veen is een van de initiatiefnemers voor de musical. “De Elfstedentocht komt misschien wel nooit meer terug", vertelt hij. "Jongere mensen hebben nooit ervaren wat de tocht teweegbrengt. Dat is kwalijk, want daardoor verliezen we een stukje Nederlandse identiteit. Het gevoel van verbondenheid dat de Elfstedentocht aanwakkert, dat heel Nederland één is, willen we doorgeven aan de volgende generatie.”
En als je dat wil doen, moet je dat volgens Van der Veen groots aanpakken. Een musical is daarvoor uitermate geschikt. “Een film of een boek is ook een krachtig middel, maar met een musical prikkel je álle zintuigen. In het theater ben je op een plek waar je even van al het andere bent afgesloten en waar je van ons een driedimensionaal verhaal krijgt voorgeschoteld.”
Met een enorme ring van ijs die helemaal om het publiek heenloopt, schaatsende acteurs en grote ledschermen, komt de Elfstedenmagie voelbaar tot leven in het Friso Theater. Toch begint de beleving al voordat bezoekers de zaal binnenstappen. Ook de ruimtes waar zij voor en na de voorstelling doorheen komen, zijn namelijk onderdeel van de verhaalvertelling. Beewan is verantwoordelijk voor het ontwerp van deze ruimtes.
“Als je binnenkomt waan je je op een Fries dorpsplein”, aldus Maarten Holland. Hij is Art director bij Beewan. “We hebben de bestaande trappen gebruikt om de brug van Bartlehiem mee na te bootsen, er staan twee koek-en-zopie-stands en we hebben de liftschacht aangekleed. Ook heb je op de begane grond een café, ontworpen met dezelfde Friese geveltjes als die we voor de garderobe gebruiken.”
Eenmaal boven, via de trappen van de nagemaakte brug van Bartlehiem, kom je in een wachtruimte terecht. Hier staat een enorm paneel met een Fries landschap erop. Holland: “Dat paneel kunnen we aanpassen door met het licht te spelen. Ook aan het plafond hangen lichtgevende elementen die we feller en donkerder kunnen maken. Vóór de show stellen we de wachtruimte zo in dat het lijkt alsof het ochtend is. Na de show, als de mensen net de Elfstedentocht hebben ‘beleefd’, lijkt het juist alsof het avond is.”
Vervolgens kunnen bezoekers door naar het restaurant, waar een groot landschapsdoek hangt en waar het interieur volledig in Elfstedentocht-stijl is gegoten. Die stijl heeft volgens Rob van Rijswijk, Managing Director van Beewan, als kenmerk dat het niet allemaal kaarsrecht en identiek aan elkaar moet zijn. “Bij de Elfstedentocht keurt de ijsmeester het ijs goed, hij concludeert ‘it giet oan’ en dan moet alles binnen een dag of twee in gereedheid worden gebracht. Mensen brengen dan allerlei stoelen en tafels naar buiten. In het restaurant en op het dorpsplein staan dus ook allemaal verschillende tafels, want daarmee versterken we het idee dat alles zo snel mogelijk is neergezet. Je wordt helemaal ondergedompeld in een andere, nostalgische wereld.”
De inspiratie voor Beewan om de foyer op de deze manier aan te kleden, komt voort uit een busreisje dat zij maakten langs de hoogtepunten van de Elfstedentocht. Op die manier konden ze bekendste plekken met eigen ogen zien en bepalen wat ze zouden meenemen in hun ontwerp. Holland: “Toen werd voor mij pas echt duidelijk hoe verschrikkelijk lang die wedstrijd is. En dan is het ook nog koud en donker. Het is echt 200 kilkometer lang afzien.” Van Rijswijk vult aan: “De Elfstedentocht is een buitenevenement, in hartje winter. Toch willen we de bezoekers ook in de zomer het gevoel geven dat ze zich in een Friese winter bevinden. Met andere woorden: we staan dan wel binnen in een theatergebouw, het moet voelen als buiten.”
Volgens Van der Veen is die beleving buiten de voorstelling om van levensgroot belang. “Dit is geen reguliere theatervoorstelling waarbij je de auto parkeert, een kopje koffie drinkt en op je stoel gaat zitten. Bij ons begint het al veel eerder. In die aangeklede ruimtes natuurlijk, maar zelfs nog daarvoor. Vier weken voordat mensen de voorstelling bezoeken, wakkeren we de Elfstedenkoorts al bij hen aan. We hebben een app gemaakt waarin je weerberichten krijgt. Als mensen dan in de auto stappen op de dag van de voorstelling, kunnen ze afstemmen op een radiozender met een zogenaamde live-uitzending die we hebben opgenomen. Dione de Graaff is de presentatrice en ontvangt onder meer Erben Wennemars, om samen te doen alsof het eindelijk dé dag is. Daardoor nemen we mensen in een heel vroeg stadium al helemaal mee in de sfeer en bouwen we op naar de voorstelling zelf.”
"Vier weken voordat mensen de voorstelling gaan bezoeken, wakkeren we de Elfstedenkoorts al bij hen aan"
Een opbouw van vier weken richting de uiteindelijke voorstelling, allemaal met als doel om die unieke Tocht der Tochten-ervaring zo intensief en realistisch mogelijk over te brengen. Beewan waakt ervoor dat het niet té overweldigend wordt. “We hebben het veel gehad over de spanningsboog van mensen”, legt Holland uit. “Een musical duurt al best lang en we willen niet dat bezoekers al teveel indrukken hebben gehad als de voorstelling begint. De opbouw moet dus wel goed zijn. Mensen moeten op een rustige manier naar binnen en op een rustige manier weer naar buiten. Beleving en gastvrijheid zijn natuurlijk onze expertise, maar het is altijd heel erg duidelijk geweest dat het uiteindelijk ging om het verhaal zelf.”
En dat verhaal gaat dus over de Elfstedentocht, de tocht waar Nederland al 26 jaar op wacht en waar waarschijnlijk nog veel langer op gewacht zal moeten worden. Door de opwarming van de aarde is de toekomst van het evenement in gevaar en dus moet duurzaamheid bij de productie van De Tocht haast wel hoog in het vaandel staan. Dat klopt, licht Van der Veen toe: “Wij proberen de Elfstedentocht in leven te houden en dan moet de voorstelling natuurlijk niet drukken op het klimaat. We gaan bijvoorbeeld die enorme ring van ijs maken, maar dat kost energie. Daarom hebben we een systeem ontwikkeld waarmee we de warmte die we uit het water trekken – en waardoor het water bevriest – kunnen gebruiken om de stoelen in de zaal te verwarmen, terwijl die energie normaal gesproken vervliegt. Hierdoor kunnen we het verbruik heel laag houden. Daarnaast doen we een beroep op twee windmolens en 3500 zonnepanelen.”
En dat niet alleen: het theatergebouw wordt dan wel nieuw gebouwd, maar Friso Bouwgroep wilde over een jaar of tien sowieso al een betonfabriek gaan bouwen op de huidige plek. “Het gebouw heeft nu dus al een bestemming voor als de voorstellingen zijn afgelopen. Ze hebben het bouwproject gewoon naar voren gehaald.”
Het duurzame karakter van de voorstelling sluit ook aan bij de manier waarop Beewan gewoonlijk haar ontwerpen maakt. Nu zal bijvoorbeeld minimaal 50% van de interieurrealisatie circulair zijn. Wat hergebruikt kan worden, wordt hergebruikt. Het ontwerp is demontabel en vrijkomende afval- en grondstoffen worden tijdens de bouw- en de gebruiksfase gescheiden. Die duurzame insteek stemt Van Rijswijk tevreden, samen met het feit dat Beewan's ontwerp helpt in het overbrengen van de Elfstedentocht-magie. “De musical is een manier om bewustwording over klimaatverandering te creëren en om een stukje cultureel erfgoed levend te houden. Het is heel interessant dat een sportverhaal blijkbaar ook op deze manier, met een musical vol fan experience en beleving, verteld kan worden.”
