Astana Pro Team, kortweg Astana. Het team van Vincenzo Nibali (gele trui winnaar 2014) en van Nederlanders Lars Boom en Lieuwe Westra. Ook het team van algemeen directeur Aleksandr Vinokoerov die in zijn wielercarrière zacht gezegd niet te boek stond als ‘de schoonste renner van het peloton’. Juist deze ploeg was in het najaar van 2014 weer onderwerp van een dopingschandaal toen bekend werd dat de gebroeders Maksim en Valentin Iglinski betrapt waren op het gebruik van epo. Daar bleef het niet bij. Ook de jeugdige Ilya Davidenok, toen voor Astana actief in het continentale circuit, testte in 2014 positief op het gebruik van anabole steroïden.
Het waren genoeg redenen voor de UCI om de inschrijving van Astana voor de World Tour 2015 te weigeren en de licentiecommissie te verzoeken de World Tour-licentie van de Kazachstaanse wielerploeg in te trekken. Op 23 april 2015 besloot de licentiecommissie – een speciale commissie binnen de internationale wielerbond UCI – echter de inschrijving voor de World Tour 2015 onder voorwaarden toch toe te staan met opschorting van de intrekkingsprocedure. Het gevolg is dat Astana op 4 juli 2015 ‘gewoon’ aan de start verschijnt van de Grand Départ van de Tour de France in Utrecht.
Welke problemen speelden er binnen Astana Pro Team en welke factoren stelden zijn deelname aan de Tour de France 2015 uiteindelijk veilig? Een analyse.
Onderzoek ISSUL: Astana ‘a team at risk’
Op 4 december 2014 verleende de licentiecommissie al voorlopige goedkeuring voor Astana’s inschrijving voor de World Tour 2015, maar onderwierp de wielerploeg – als voorwaarde – wel aan een onderzoek door deskundigen van het Institut des Sciences du Sport van de Universiteit van Lausanne (ISSUL). ISSUL rondde het onderzoek op 10 februari 2015 af en een dag later is het rapport aan zowel Astana als de UCI gepresenteerd.
De conclusies van ISSUL waren niet mals: Astana was in 2014 ‘a team at risk’. Het team kampte met een inadequate organisatie, cultuurproblemen in het management en had zijn organisatie bovendien beter voorgesteld aan de commissie dan deze eigenlijk was. Bijvoorbeeld bleken de overgelegde documenten, zoals trainingsplannen, niet overeen te stemmen met hoe de ploeg in 2014 werkelijk opereerde. Het deed ISSUL betwijfelen of de wielerformatie van Vinokoerov überhaupt wel verbetering voorstond. Uit het onderzoek kwam verder naar voren dat Astana in 2014 ernstig tekort is geschoten in de begeleiding van kwetsbare renners en sommigen van hen zelfs min of meer aan hun eigen lot overliet. Een gebrek aan controles op trainingen, prestaties en vermoeidheid zorgden voor verhoogde risico’s onder de renners, aldus ISSUL.
UCI herhaalt verzoek: trek licentie Astana in
Astana had zijn zaakjes in 2014 dus niet op orde. Na bestudering van het rapport van ISSUL verzocht de UCI de licentiecommissie alsnog de licentie van Astana in te trekken. Daarbij nam UCI het hoog op dat de wielerploeg zijn organisatie jegens de commissie anders had voorgesteld dan hij was en zijn trainingsplannen duidelijk had opgesteld om, zogezegd, de commissie te ‘pleasen’.
Eendachtig de conclusies van ISSUL leek het dan ook voor de hand te liggen dat de licentiecommissie daad bij het woord zou voegen en Astana zijn licentie zou ontnemen. Dat had bijvoorbeeld gekund op de grond dat, gelet op de gebeurtenissen binnen de Astana-ploeg, handhaving van de licentie de belangen en reputatie van de World Tour ernstig in het geding zou kunnen brengen (artikel 2.15.183 van de UCI Cycling Regulations).
Zover kwam het echter niet.
Verbeteringsplan en IT-platform
“Volgens de commissie heerst er binnen Astana een ouderwetse cultuur met te invloedrijke leiders, is er verder onvoldoende afbakening van bevoegdheden en is bovendien gebleken van een voortdurend gebrek aan controles van renners”
Tijdens de hoorzittingen die plaatsvonden nadat het ISSUL-rapport bekend werd, is het tij voor Astana gaan keren. Ter zitting kwam volgens de licentiecommissie naar voren dat de voorwendselen die Astana de commissie had gepresenteerd dan wel niet overeenkwamen met het functioneren van de ploeg in 2014, maar wel steunde op een verbeteringsplan dat de ploeg eind 2014 en begin 2015 deels al had geïmplementeerd. Daarnaast presenteerde Astana een IT-platform ter verbetering van de organisatie van zijn staf, een omstandigheid die, aldus de commissie, ISSUL niet had kunnen meewegen in het onderzoek. Ook de schijn van bedrog heeft Astana op de hoorzittingen kunnen wegnemen, zodanig dat de licentiecommissie het gedrag van de wielerploeg in haar besluit etiketteert als een ‘onhandigheid’ die waarschijnlijk (mede) was ingegeven door de ‘druk van de onderzoekers’.
Meewerkende opstelling
Volgens de commissie heerst er binnen Astana een ouderwetse cultuur met te invloedrijke leiders, is er verder onvoldoende afbakening van bevoegdheden en is bovendien gebleken van een voortdurend gebrek aan controles van renners. Een serieuze vaststelling, maar Astana heeft ter zitting en in de processtukken bereidheid getoond om strikt te voldoen aan de instructies van ISSUL en de operationele eisen die aan een professionele wielerploeg gesteld worden. Waar ISSUL aanvankelijk twijfels had bij de intrinsieke bereidheid tot verbetering, kon Astana de licentiecommissie en de deskundigen van ISSUL alsnog voldoende overtuigen dat het team echt aan de betere hand is en bereid is mee te werken om zijn organisatie en cultuur verder te verbeteren.
Proportionaliteitsbeginsel
Onder de streep concludeert de commissie dan ook dat de toekomst van Astana er minder negatief uitziet dan aanvankelijk werd gedacht. Bovendien zijn nadere incidenten uitgebleven. Intrekking van de licentie zou volgens de commissie onder deze omstandigheden niet meer in verhouding staan met de begane overtredingen en om die reden niet verenigbaar zijn met het fundamentele beginsel van proportionaliteit. Deze motivering kan juridisch gezien ongetwijfeld door de beugel. Toch wekt het ook ergens de indruk van een ‘easy way out’.
Is Astana nu dan helemaal van de haak? Dat niet. Astana’s inschrijving voor de World Tour 2015 blijft dan wel van kracht, maar het team wordt onderworpen aan strikte maatregelen van ISSUL, al is niet duidelijk waar die maatregelen uit bestaan. Bovendien wordt de procedure tot intrekking van de licentie slechts opgeschort en kan deze, mocht Astana weer in de fout gaan, te alle tijden worden heropend. Dat zal in ieder geval gebeuren bij nieuwe dopinggevallen binnen de ploeg.
Nibali aan de start
Desalniettemin, de ingezette en aangekondigde verbeteringen, een meewerkende opstelling, het uitblijven van nadere incidenten en de mantel van proportionaliteit behoedden Astana van uitsluiting van de Tour de France van 2015.
Zo kan Nibali dit jaar toch zijn gele trui verdedigen, en eerlijk is eerlijk: dat maakt de Tour natuurlijk wel zo interessant. Het is te hopen dat die omstandigheid met recht buiten deze analyse is gehouden.
ZIE OOK: Eerdere blogs van Michiel de Vlieger
De Pechstein-case: vier redenen waarom het ijs kraakt onder de voeten van het CAS
Het transferverbod van FC Barcelona bewijst: protesteren loont
